Ból brzucha – 5 najczęstszych przyczyn

Ból jest ważnym, często pożądanym z biologicznego punktu widzenia objawem. Informuje nas, że w organizmie dzieje się jakiś niepożądany proces. Problem bólu brzucha to dość rozległe zagadnienie, które nierzadko staje się wyzwaniem diagnostycznym dla lekarzy. Ze względu na liczbę narządów znajdujących się w obrębie jamy brzusznej może mieć wiele przyczyn, których ustalenie wymaga ogromnej wiedzy, czasu, a nierzadko badań dodatkowych (morfologia krwi, OB, CRP, badanie ogólne moczu czy USG jamy brzusznej). Jego przyczyną może być zarówno prosta niestrawność poposiłkowa, jak i poważny proces nowotworowy toczący się w organizmie.

Dziś skupimy się jednak na 5 najczęstszych przyczynach występowania bólu brzucha oraz podpowiemy, jak należy sobie z nimi radzić, bez połykania solidnej dawki środków przeciwbólowych. Podajemy Wam również zioła, które w przypadku niektórych stanów chorobowych, potrafią całkowicie załagodzić objawy.

1. Choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy

Polega ona na tworzeniu się ubytków w błonie śluzowej przewodu pokarmowego. 75% wrzodów żołądka i 95% wrzodów dwunastnicy wynika z obecności bakterii Helicobacter pylori. Bakteria ta adaptuje się do kwaśnego środowiska żołądka i bytując, uwalnia różnego rodzaju substancje wywołujące stan zapalny, a w konsekwencji owrzodzenia.

Do typowych objawów należą: silne, wielotygodniowe bóle nadbrzusza (nasilające się jesienią i wiosną). Dla choroby wrzodowej dwunastnicy charakterystyczne są bóle głodowe w nocy i na czczo, na prawo od pępka. Przyjęcie posiłku łagodzi ból (najpewniej jest to spowodowane neutralizowaniem kwasu solnego przez pokarm, który spożyliśmy). Bóle powracają bowiem na 2-3h po jedzeniu u osoby z wrzodami dwunastnicy.

Jak należy postępować przy chorobie wrzodowej?

Chorzy powinni zdecydowanie rzucić palenie i picie alkoholu, a także wyeliminować z diety produkty drażniące (ważna jest tu obserwacja swojego organizmu i notowanie produktów, po których czujemy się źle). W przypadku choroby wrzodowej dwunastnicy zaleca się spożywanie lekkiej kolacji na krótko przed pójściem spać, aby złagodzić bóle głodowe.

Czy zioła mogą przynieść ulgę? Tak. Polecane są:

• lukrecja gładka (najlepszy z dostępnych ziołowych środków stosowanych przy chorobie wrzodowej, przyspiesza gojenie się wrzodów, nie hamując przy tym wytwarzania soku żołądkowego)

• rumianek pospolity (bardzo dobry środek przyspieszający procesy gojenia, szczególnie jeśli choroba wrzodowa ma podłoże stresowe) – nagietek lekarski (ma właściwości przeciwzapalne i ściągające, pomaga zmniejszyć krwotoki, więc jest idealnym rozwiązaniem, gdy chorobie wrzodowej towarzyszą krwotoki)

• prawoślaz lekarski, ślaz dziki i wiąz amerykański (to rośliny, z których uzyskuje się śluzowate substancje chroniące podrażnione ściany przewodu pokarmowego)

* Warto również wiedzieć, że czynnikami rozwoju choroby są również: stres, palenie, nadużywanie alkoholu i inne.

** Elementem terapii choroby wrzodowej jest leczenie farmakologiczne. W czasie przyjmowania leków z bizmutem należy jednak unikać mleka i jego przetworów, bowiem bizmut w połączeniu z mlekiem traci swoje właściwości.

2. Stres

Wydawać się może, że stres nie ma nic wspólnego z żołądkiem. Większości z nas zdarzyły się jednak sytuacje, w której w obliczu silnego stresu (egzamin na prawo jazdy, ślub, itp.) doświadczyliśmy problemów żołądkowych. Brzuch jest jedną z najbardziej ukrwionych części ciała i odbiera bodźce (podobnie jak nasz mózg).

Do typowych objawów należą:bolesne skurcze jelit, nieprawidłowe trawienie, ból, wzdęcia czy nagłe biegunki. Co więcej, jeśli nasz układ trawienny działa sprawnie, pokarm maksymalnie po kilku godzinach opuszcza żołądek, natomiast jeśli dochodzi do tego stres, pokarm może zalegać nawet 48h, powodując dokuczliwe objawy. Ponadto ból brzucha na tle stresowym jest jedną z częstszych przypadłości dzieci w wieku szkolnym.

Jak należy postępować, jeśli na stres reagujemy bólem brzucha?

Ulgę może przynieść tabletka rozkurczowa (np. No-spa), jednak nie jest to polecane jeśli przypadłość zdarza nam się często. Ponadto, jeśli objawy są mocno dokuczliwe i przedłużają się, warto nauczyć się nie tylko maskować objawy, ale także radzić sobie ze stresem, który wpływa negatywnie nie tylko na nasze trawienie, ale na niemalże cały organizm. Pomocna może okazać się wizyta u psychologa.

Czy zioła mogą przynieść ulgę? Jak najbardziej. Korzystnie zadziałają:

• dziurawiec zwyczajny ( wyniki badań wskazują, że dziurawiec łagodzi stany nerwowe, tonizuje cały organizm. Uwaga – skuteczność osiąga się po dłuższym czasie spożywania a zioło wchodzi w interakcje z wieloma lekami, przed użyciem należy zapoznać się z ulotkami stosowanych leków. Ponadto, dziurawiec może powodować nadwrażliwość skóry na promienie słoneczne.)

• pieprz metystynowy (środek, który łagodzi stany lękowe i pomaga radzić sobie ze stresem)

• kozłek lekarski (jedno z najsilniejszych ziół o działaniu uspokajającym, niewysokie dawki działają relaksująco, nie należy jednak przesadzać, gdyż większe dawki mogą powodować senność)

• rumianek pospolity (roślina od wieków wykorzystywana do leczenia napięcia nerwowego, rumianek ma również działanie przeciwskurczowe, idealnie więc spisze się przy skurczowych bólach brzucha na tle stresowym)

3. Zespół jelita drażliwego (IBS)

Znany wcześniej jako nerwica jelit, to jedna z najczęściej występujących chorób układu pokarmowego. Przyczyny tej nieprzyjemnej choroby są nieznane, nie ma również jednego skutecznego lekarstwa. Tu niestety zawodzą również lekarze – gdyż oprócz ogólnych zaleceń i tony lekarstw nierzadko nie potrafią sobie poradzić z pacjentami z IBS. Kiedy leki nie działają, winę zrzuca się na podłoże psychologiczne, niemniej jednak sam stres rzadko jest wyłączną przyczyną IBS. Aby skutecznie leczyć zespół jelita drażliwego konieczne jest, aby podejść do pacjenta indywidualnie – i poprzez dogłębny wywiad żywieniowy i analizę nawyków żywieniowych odnaleźć przyczynę występowania objawów, a nie jedynie je maskować, podając leki na zaparcia czy biegunkę. IBS bowiem nie jest do końca jednostką chorobową, lecz jedynie manifestacją chorego układu pokarmowego, który nie radzi sobie z trawieniem. Do przyczyn IBS należeć mogą: zaburzenia flory bakteryjnej, zaburzenia wydzielania soku żołądkowego, niedobór enzymów trawiennych i wiele innych. Nagminnym błędem jest również przepisywanie antybiotyków, które pogłębiają wyjaławianie i tak już słabej mikroflory bakteryjnej.

Do typowych objawów należą: ból brzucha, silne wzdęcia, niepełne wypróżnianie, śluzowate stolce, uporczywe zaparcia, chroniczne zmęczenie, nietolerancje pokarmowe.

Jak należy postępować przy zespole jelita drażliwego?

Tak jak już wspomnieliśmy, konieczna jest dogłębna analiza problemu przez doświadczonego dietetyka, który ustali przyczynę, a następnie rozpisze indywidualne zalecenia i wdroży dietę pod danego pacjenta i dane objawy.

Czy zioła mogą przynieść ulgę?

Zioła mogą działać pomocniczo: mięta pieprzowa zmniejsza skurcze jelit, łagodzi niestrawności, a babka jajowata tworząc ślub pomoże uregulować trawienie. Skuteczniejsza jest natomiast kuracja probiotykami, kwasem masłowym i suplementacja enzymów trawiennych – niemniej jednak wymaga ponownego podkreślenia, że w przypadku IBS najważniejsze jest indywidualne rozpatrywanie przypadku.

4. Dolegliwości kobiece

Ponoć ponad 50% bólu brzucha, którego doświadcza kobieta, spowodowanych jest bolesnym cyklem miesiączkowym. Każda kobieta przechodzi menstruację inaczej, u niektórych przebiega one bezboleśnie, u innych – jest prawdziwym cierpieniem. Bóle w podbrzuszu mogą wywodzić się z narządów rodnych: jajników, jajowodów i macicy i spędzać sen z powiek kobietom.

Jak należy postępować przy bólach menstruacyjnych?

Ulgę przyniesie załagodzenie napięcia mięśni gładkich macicy, poprzez stosowanie leków i ziół o działaniu przeciwskurczowych (patrz – stres) a także okładów z ciepłego termoforu. Niemniej jednak jest to kwestia mocno indywidualna.

Czy zioła mogą przynieść ulgę? Tak, podajemy Wam poniżej przepis na herbatę rozkurczową, która pomaga załagodzić typowe dolegliwości kobiece. Warto się więc udać do sklepu zielarskiego i poprosić o następujące zioła:

½ łyżeczki suszonego ziela tarczycy bocznokwiatowej, ½ łyżeczki suszonego korzenia kozłka lekarskiego, ½ łyżeczki suszonego maczka kalifornijskiego, ½ łyżeczki suszonego korzenia pochrzynu włochatego, ½ łyżeczki suszonych kwiatów rumianku, ½ łyżeczki suszonego ziela serdecznika, 1 łyżeczka kory kaliny koralowej, 4 szklanki wody.

Wszystkie składniki umieszczamy w garnku, zioła mieszamy z wodą. Doprowadzamy do wrzenia, po czym zmniejszamy płomień i gotujemy 5min na wolnym ogniu. Zdejmujemy garnek, przykrywamy i zaparzamy 20min. Następnie odcedzamy i usuwamy zioła. Pijemy po 1 szklance.

5. Ostry nieżyt żołądka

Jego przyczyną jest najczęściej zatrucie pokarmowe na tle wirusowym lub bakteryjnym (np. po spożyciu nieświeżych potraw, niemytych owoców).

Do typowych objawów należą: bóle kurczowe w nadbrzuszu, nudności, wymioty, biegunka, gorączka, osłabienie, dreszcze

Jak należy postępować przy ostrym nieżycie żołądka?

W ostrym przebiegu wskazane jest powstrzymanie się od jedzenia przynajmniej na dobę, pamiętając jednocześnie o uzupełnianiu płynów (niesłodzonych i w umiarkowanej temperaturze!) : herbata niesłodzona, napar z rumianku, mięty. Nie zaleca się słodkich soków owocowych, szczególnie z jabłek i gruszek, gdyż nasilają one procesy fermentacyjne w jelitach, utrudniając powrót do zdrowia.

W lżejszych przebiegach nieżytu możemy pozwolić sobie na spożycie sucharków, czerstwego pieczywa, tartej marchwi, chudego twarogu, aż do ustąpienia objawów.

Czy zioła mogą przynieść ulgę? Tak. Korzystnie zadziałają:

• rumianek pospolity (działanie kojące na układ trawienny, wspomaga również usuwanie gazów)

• mięta pieprzowa (rozluźnia mięśnie przewodu pokarmowego, doskonały środek na silną niestrawność. Jeśli nie odpowiada Wam smak mięty pieprzowej, można wypróbować miętę lekarską)

• prawoślaz lekarski (korzeń tej rośliny wpływa łagodząco na błonę śluzową układu trawiennego, roślina stymuluje trawienie i wspomaga wydalanie gazów, rozluźniając napięty układ pokarmowy)

• Korzystnie zadziała również włączenie do diety probiotyków.

*Trzeba wiedzieć, iż nagminnie popełnianym przez nas błędem jest wtedy stosowanie leków przeciwwymiotnych i/lub przeciwbiegunkowych, bowiem utrudniają one usunięcie przyczyny choroby z organizmu.

Uwaga – powyższe informacje mają charakter wyłącznie informacyjny i w żadnym wypadku nie mogą być traktowane jako zalecenia lekarskie. Ponieważ część objawów może wynikać z innych schorzeń, jeżeli masz wątpliwości, koniecznie zasięgnij porady lekarza. Nigdy ponadto nie należy samemu na własną rękę odstawiać lub zmieniać dawek lekarstw przepisanych na receptę.

Źródła: 

1. Carol A. Newall, Linda A. Anderson, J. David Phillipson. Herbal medicines : a guide for health-care professionals

2. D.A. Kennedy i D. Seely. Clinically based evidence of drug-herb interactions: a systematic review

3. James A. Duke. The Green Pharmacy

4. Kohlmünzer S. Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji

5. Leonidas Samochowiec. Kompendium fitoterapii : dla lekarzy i farmaceutów oraz studentów medycyny

6. Helena Ciborowska. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka