Cukrzyca w sporcie

Wyczynowych sportowców dotyka najczęściej cukrzyca typu I dotyczy ona ok. 200 tysięcy Polaków. Jest chorobą metaboliczną charakteryzująca się stałą hiperglikemią, która w 80% jest spowodowana upośledzeniem wydzielania insuliny przez komórki β wysp trzustkowych.

W dzisiejszym wpisie skupię się przede wszystkim na hipoglikemii po wysiłkowej, która często spotyka młodych sportowców z cukrzycą. Jak należy podejść do zagadnienia cukrzycy w sporcie? Jak sobie z tym radzić? Czy można zapobiec cukrzycy w sporcie? Na te i inne pytania poznasz odpowiedź w dalszej części artykułu.

Hipoglikemia, jej rodzaje oraz objawy

Hipoglikemia jest często określana jako „niedocukrzenie”. Występuje, podczas gdy stężenie glukozy we krwi jest niskie (wynosi poniżej 70 mg/dl). U sportowców możemy spotkać się zarówno z hipoglikemią natychmiastową, jak i opóźnioną.

Hipoglikemia natychmiastowa – występuje częściej. Przede wszystkim pojawia się podczas lub krótko po treningu.

Hipoglikemia opóźniona – określana również jako nocna. Występuje zwykle od 6 do 12 godzin (nawet 28 godzin) po wysiłku fizycznym.

Objawy hipoglikemii:

• wzmożone pocenie się
• głód
• niepokój
• nudności
• dezorientacja
• tachykardia
• drżenie
• zaburzenia koordynacji
• zawroty głowy
• osłabienie
• zmęczenie

Powyższe objawy można łatwo pomylić, ponieważ są często maskowane przez fizjologiczne efekty wysiłku. Podobne objawy występują w obu rodzajach hipoglikemii.

Jak postępować w momencie wystąpienia hipoglikemii?

Jeżeli mamy do czynienia z hipoglikemią natychmiastową wysiłek powinien zostać od razu przerwany, a poziom glukozy we krwi powinien być monitorowany co 15 minut, aż do momentu kiedy jej poziom wzrośnie powyżej 80 mg/dL. W tym celu należy spożyć 15-20g łatwo przyswajalnych węglowodanów, które znajdują się w:

• łyżce stołowej cukru
• garści Skittles
• żelu dla sportowców
• 500 ml napoju izotonicznego
• 5 sztukach mentosów owocowych
• 3 cukierkach nimm2
• tabletkach z glukozą, jeżeli zawodnik takie posiada

Jednak należy pamiętać, że hipoglikemia może wywołać kontr-regulacyjną odpowiedź hormonalną, więc należy unikać nadmiernego spożycia węglowodanów, aby zapobiec odbiciu hiperglikemicznemu.

Natomiast, jeżeli mamy do czynienia z hipoglikemią opóźnioną – przede wszystkim wymaga ona pomocy innej osoby, pozajelitowego podania glukagonu oraz ciągłego przyjmowania kalorii w celu skorygowania i uzupełnienia wyczerpanych zapasów glikogenu.

Co przyczynia się do powstawania hipoglikemii i jakie błędy najczęściej są popełniane?

• zbyt duża dzienna podaż insuliny
• błędy w stosowanych dawkach, takie jak: wstrzyknięcie podwójnej dawki insuliny
• pomylenie insulin, np. wstrzyknięcie insuliny do posiłkowej przed snem
• wzrost intensywności oraz czasu trwania wysiłku, brak uzupełnienia węglowodanów w trakcie wysiłku (jeżeli wysiłek trwa powyżej godziny należy uzupełnić odpowiednio od 30 do 60 g CHO/godzinę)
• niewystarczająca ilość węglowodanów lub opóźnienie w ich spożyciu
• spożycie alkoholu podczas lub bezpośrednio po wysiłku
• wstrzyknięcie insuliny do mięśnia wykonującego wysiłek, co powoduje zwiększenie szybkości jej wchłaniania
• stres
• brak kontroli glikemii przed, w trakcie i po wysiłku
• niski poziom nawodnienia

Jak temu zapobiec?

Po pierwsze często dokonywać pomiarów glikemii:

•  przed wysiłkiem 2-3 razy w 30 minutowych odstępach. Jeżeli poziom glukozy we krwi wynosi poniżej <100 mg/dl (<5,6 mmol/l), do momentu jego wyrównania nie należy podejmować aktywności fizycznej
• w trakcie wysiłku co 30 minut
• po wysiłku co 2 godziny przez maksymalnie 4 godziny w celu monitorowania opóźnionej hipoglikemii.

Z pewnością trzeba pamiętać o odpowiedniej podaży węglowodanów: posiłek bogaty w węglowodany o niskim IG należy spożywać 3-4 godziny przed wysiłkiem, natomiast podczas długotrwałych sesji treningowych trwających powyżej 1 godziny dostarczać od 30 – 60 g/CHO/godz., a po treningu dostarczać od 1,2-1,5 g CHO/kg masy ciała/godzinę przez 4-5 godzin, aby umożliwić syntezę glikogenu oraz o spożyciu wody – 0,5 l na 2 godziny przed wysiłkiem oraz podczas trwania wysiłku.

Ponadto obserwujemy konieczności stosowania mniejszych dawek insuliny (o 15-40%) w ciągu dnia wśród osób regularnie podejmujących aktywność fizyczną (>30’ ciągłego wysiłku), co jest powiązane z większą wrażliwością tkanek na insulinę.

Podsumowując

Jeżeli cukrzyca typu I dotyczy Ciebie i jesteś sportowcem wyczynowym, pamiętaj o odpowiednio dostosowanej diecie pod Twoje wymagania treningowe. Często sprawdzaj poziom glukozy, ponieważ pomoże Ci to na przyszłość odpowiednio dopasować dawkę insuliny. Jeżeli nie jesteś pewny, kiedy należy rozpocząć trening zapraszamy Cię do zapoznania się z postem znajdującego się na naszym facebook’u.

Źródła:

George D. Harris, MD, MS and Russell D. White (2012): Diabetes in the Competitive Athlete the American College of Sports Medicine

Recommendations of the American Diabetes Association: Diabetes Mellitus and Exercise