Ekstrakt kakao nawiązuje do bioaktywnych związków chemicznych znalezionych w wyrobach kakaowych. Związki te zawierają flawonoidy, procyjanidyny oraz epikatechiny. Jednak te molekuły nie są specyficzne dla kakao, ekstrakt kakaowy zawiera szczególnie wysoki poziom epikatechin, w porównaniu z innymi produktami roślinnymi. Suplementacja ekstraktem z kakao oraz spożywanie ciemnej czekolady jest powiązane z lepszym przepływem krwi i poprawieniem wrażliwości na insulinę. Wstępne badania sugerowały, iż epikatechiny mogą także dostarczać korzyści dla długowieczności poprzez zwiększenie przepływu krwi i dotlenienie mózgu. Aczkolwiek, efekt ten nie był połączony z poprawą pamięci czy funkcjami poznawczymi, może pełnić rolę ochronną w procesie starzenie się. Niektóre badania sugerowały również, że epikatechiny mogą pomóc w złagodzeniu upośledzenia mitochondriów. Kiedy epikatechiny są wchłaniane przez organizm dochodzi do aktywacji ścieżki insulinowej, która powoduje łagodną absorbcję glukozy. Wzrost wychwytu glukozy oznacza, iż organizm może pobierać cukier z krwi bardziej efektywnie. Zażywanie epikatechin zwiększa produkcję tlenku azotu, cząsteczki poszerzającej naczynia krwionośne oraz poprawiającej przepływ krwi.
Spożywanie 26-40g produktów z ciemną czekoladą zawierającą niemniej, niż 75% kakao, może sprawić, iż suplementacja ekstraktem z kakao i epikatechinami nie będzie konieczna. Jest to około 200 kilokalorii, trochę mniej niż standardowy baton. Produkty ubogie w kakao jak mleko czekoladowe czy biała czekolada nie zastępują suplementacji. Ekstrakt kakao jest bezpiecznym suplementem, wspomaga krążenie i efektywność produkcji energii. Posiada potencjał długoterminowych korzyści bez znaczenia czy epikatechiny będą pochodzić z suplementów czy pożywienia. Ciemna czekolada zawierająca co najmniej 70% kakao, jest zarówno smaczna jak i bogata w polifenole, co czyni ją najlepszym źródłem tych bioaktywnych związków.
W XIX wieku szwedzki uczony Karol Linneusz wprowadził do międzynarodowego nazewnictwa roślin gatunek Theobroma cacao(theo-bóg, broma-napój). Rdzenni mieszkańcy amazońskiej dżungli wytwarzali z ziarna kakaowego napój zwany xococalt(gorzka woda). Sporządzony przez Majów i Azteków napój wypijany był podczas obrzędów religijnych oraz przez wzgląd na swoje pobudzające właściwości podawano go również wojownikom. Kakao sprowadzane do Europy szybko zdobyło uznanie na dworach szlacheckich. Napojowi z ziaren kakaowca przypisano ponad sto wskazań do jego zastosowania, począwszy od zmęczenia kończąc na dolegliwościach nerkowych i jelitowych. Aż do XIX wieku mogliśmy spotkać go w aptekach sprzedawany jako afrodyzjak. Z czasem magiczny napój Azteków został zastąpiony przez inne formy kakaowego ziarna jak twarda czekolada. Dopiero w XX wieku zaczęto badania naukowe w celu poznania składu i właściwości czekolady(33).
Ekstrakt kakao pochodzący z nasion kakao jako gorzki składnik wykorzystywany jest do użytku komercyjnego lub jako suplement diety(1). Wyrażenie „ekstrakt kakao” odwołuje się do zbioru polifenoli znalezionych w ciemnej czekoladzie, które mogą przynieść korzyści dla zdrowia. Większość polifenoli w kakao to flawonoidy, w szczególności podzbiór znany jako flawonole(1) i terminy takie jak „flawonoidy kakao” oraz „flawonole kakao” są używane zamiennie z ekstraktem kakao. Kakao w szczególności zawiera: epikatechiny, katechiny, procyjanidyny(2)(3)(4). Ogólne stanowisko wskazuje, iż mleko czekoladowe i syropy czekoladowe posiadają nieistotną z punktu widzenia zdrowotnego zwartość bioaktywnych związków kakao, podczas gdy standardowa ciemna czekolada jest dobrym źródłem katechin i procyjanidynów, natomiast niesłodzona czekolada jest lepsza, a niesłodzony proszek kakao jest najlepszym źródłem tych związków bioaktywnych(3)(4).
Ekstrakt kakao zawiera polifenole(5) w zakresie od 8,07 do 487.7mg/g(6), co czyni go jednym z najlepszych źródeł polifenoli w naszej diecie. Naturalne kakaowe produkty wykazują większą ogólną ilość flawonoidów niż inne produkty kakaowe czy ciemna czekolada, a mleko czekoladowe wykazuje najmniejszą ilość flawonoidów w swoim składzie(7).
Niektóre badanie wskazują, że kakao może zwiększyć produkcję tlenku azotu. Przyjmowanie ciemnej czekolady(30g 70% kakao) w prewencji nadciśnieniowej podniosła wartość tlenku azotu w surowicy w przeciągu piętnastu dni o 54%(8). Jedno z badań wykazało redukcję naczyniowej aktywności arginazy, enzymu rozkładającego argininę. W rezultacie wzrosła dostępność L-argininy stąd większa zdolność do syntezy tlenku azotu(9).
W kolejnym badaniu założono doustne przyjmowanie kakao(450mg polifenoli i 87mg epikatechin) dwa razy dziennie przez dwa tygodnie w nadciśnieniu, odnotowano powiększenie tętnic wywołane przez insulinę w powiązaniu z suplementacją(10) oraz poprawę przepływu krwi w nadciśnieniu, które współistniało z polepszeniem wrażliwości na insulinę(11)(12) i funkcji komórek B(12).
Ciemna czekolada poprawiła naczyniowe funkcje u diabetyków(13), palaczy(14)(15) oraz u ludzi obciążonych ryzykiem choroby układu krążenia(16)
Jednym z mechanizmów za pomocą którego flawonole kakao mogą obniżać ciśnienie krwi jest zahamowanie enzymu konwertującego angiotensynę(17), aczkolwiek interakcja z tlenkiem azotu jest równie istotna dla ciśnienia krwi(18), potencjalne powiązanie działania insuliny w interakcji z tlenkiem azotu mogą poszerzyć naczynia krwionośne po przyjmowaniu kakao(19).
Przeprowadzono 14-dniowe badanie w którym podawano 100mg ciemnej czekolady pacjentom z izolowanym nadciśnieniem skurczowym, stwierdzono średnie obniżenie ciśnienie tętniczego skurczowego o 5,1 mm Hg i rozkurczowego o 1,8 mm Hg. Efekt zanikał po 2 dniach od zaprzestania konsumpcji(34). W innych badaniach został potwierdzony hipotensyjny wpływ spożycia czekolady(35)(36). Metaanaliza Descha potwierdziła związek między obniżeniem ciśnienia tętniczego(średnio o 4,5/2,5 mm Hg) a konsumpcją czekolady(37).
Ważną rolę w rozwoju miażdżycy odgrywają cytokininy zapalne oraz cząstki przylegania, które biorą udział w procesach przemieszczania się komórek jednojądrowych i komórek mięśni gładkich do ściany naczynia, biorą udział w aktywacji płytek i podtrzymują nieprawidłową aktywacją zapalną, która jest charakterystyczna dla miażdżycy. W pewnym eksperymencie gdzie zdrowym ochotnikom podawano przez okres 4 tygodni kakao, zaobserwowano zmniejszenie ekspresji białek: CD40, CD36, VLA-4 na monocytach. Stwierdzono również niższe osoczowe stężenie selektyny płytkowej i międzykomórkowej cząstki adhezyjnej(38)
Zawartość kwasów tłuszczowych należących do grup jednonienasyconych i wielonienasyconych oraz tendencja do konwersji kwasu stearynowego w oleinowy po wchłonięciu do organizmu są na tyle wystarczające aby powodować obniżenie cholesterolu LDL i podwyższenie frakcji HDL we krwi człowieka(24). W tłuszczu kakaowym dominują trzy fitosterole: b-sitosterol, stigmasterol i kampesterol, pomimo występowania w małej ilości mają zbawienny wpływ na organizm człowieka(25). Podobieństwo strukturalne z cholesterolem pozwala im na konkurowanie z nim w trakcie procesu wchłaniania obniżając jego ogólny poziom we krwi(26). Fitosterole wykazują również właściwości przeciwzapalne oraz są prekursorami syntezy ważnych dla organizmu związków, np. hormonów(27).
Wiadomo, że insulina promuje wzrost syntezy i uwalniania tlenku azotu, który następnie zwiększa działanie insuliny w absorbcji glukozy poprzez wzrost przepływu krwi do mięśni szkieletowych(20)(21). Tlenek azotu pośredniczy we wzroście przepływu krwi w mięśniach szkieletowych i aż w 40% przypadkach została zauważona jego odpowiedzialność za wzrost wychwytu glukozy w odpowiedzi na stymulację insuliny(22). Poprawa wrażliwości na insulinę została również odnotowana u dorosłych osób z nadwagą, które otrzymywały 451mg flawonoli codziennie przez 12 tygodni, wynik ten otrzymano bez oddziaływania delikatnego wysiłku fizycznego(23).
Gdzie indziej, osobom z nadciśnieniem podawano kakaowy napój(450mg flawonoli, 87mg epikatechin) przez dwa tygodnie i nie zauważono żadnej poprawy we wrażliwości na insulinę w trakcie hiperinsulinemii(19). Dla porównania taka sama dawka epikatechin(87mg) dozowana za pomocą ciemnej czekolady w podobnej populacji zwiększyła wrażliwość na insulinę podczas doustnego test na tolerancję glukozy wraz z poprawą przepływem i ciśnieniem krwi bez upośledzenia wrażliwości na insulinę(11) oraz oporności na insulinę u nadciśnieniowców(12).
Kakao podawane w dawce 50mg/kg podawane u myszy przez dwa tygodnie przyczyniła się do zmniejszenia poziomu glukozy we krwi, wzrostu utleniania tłuszczy oraz bioaktywności mitochondriów w mięśniach szkieletowych(28). Poprawę aktywności mitochondriów zaobserwowano również po przebadaniu grupy 5 osób z upośledzeniem funkcji mitochondriów (cukrzyca typu II i defekty serca), którym dziennie podawano 100mg epikatechin w czasie trzech miesięcy(29). Poprawę w funkcjonowaniu mitochondriów zauważano zarówno u myszy ze słabym metabolizmem tlenowym mięśni szkieletowych(30) jak również w wyżej wymienionym badaniu na ludziach(29). U piłkarzy nożnych, spożywających codziennie przez tydzień czekoladę (zawierającą 168mg flawonoli i 39mg epikatechin) zauważono poprawę różnych wskaźników powiązanych ze stresem oksydacyjnym(31). Podawanie ciemnej czekolady(100g/70% kakao) mężczyznom przed ćwiczeniami przyczyniało się do wzrostu zdolności antyoksydacyjnej bezpośrednio przed i po wysiłku(32).
Na bazie aktualnych doniesień naukowych, można wnioskować, iż pochodzące z kakao epikatechiny mogą być obiecującym środkiem ergogenicznym, który byłby ukierunkowany na wzrost procesu biogenezy mitochondrialnej oraz zwiększenie wykorzystania tłuszczów jak źródła energii.
Bibliografia