Paleodieta- moda, czy ‘rewolucja’ żywienia?

W dzisiejszych czasach powstało już tyle diet, że spokojnie moglibyśmy stworzyć z tego encyklopedię na miarę słownika języka polskiego. Dzisiaj chciałbym się skupić na sposobie żywienia znanym od dziesiątek tysięcy lat. Paleodieta, bo o niej mowa, wobec której nikt z grona znanych mi dietetyków nie jest obojętny. Jedni ja wychwalają, inni oczerniają i uważają za totalny absurd. Jednak czy aby napewno jest to kolejny wymysł niemajacy żadnych podstaw w podłożu biologicznym?

Zarys historyczny

W okresie paleolitu sposób żywienia zależał od klimatu oraz terenu jaki był zasiedlony przez ludzi. Ludzie prowadzili wtedy łowiecko-zbieracki tryb życia, a więc żywili się głownie jadalnymi częściami roślin oraz padliną, przy czym udział zbieractwa był zdecydowanie większy. Sytuacja ta zaczęła zmieniać sie końcowych okresach paleolitu, kiedy ludzie nauczyli sie już wytwarzać piersze narzędzia.  Należy pamietać, że z początkiem tej epoki zaczęły pojawiać sie pierwsze formy przedludzkie, zdolne do wytwarzania prymitywnych narzędzi oraz budujące pierwsze schronienia. Wraz z rozwojem człowieka w epoce kamienia łupanego, zaczęto stosować co raz bardziej zaawansowane narzędzia, jak chociażby łuk do polowań oraz poznano przydatność ognia. Jak można sie łatwo domyśleć, technika produkcji żywności wysoko przetworzonej, wzbogacanej rożnymi dodatkami, nie była znana. Co więcej, ludzie nie udomowili wtedy jeszcze zwierząt, więc nie było hodowli krów czy kur. Podobna sytuacja dotyczy rolnictwa, które w epoce kamienia łupanego nie występowało. Tempo rozwoju cywilizacyjnego spowodowało, że ludzie nie spożywali w ówczesnych czasach zarówno mleka i jego przetworów, jak i produktów zbożowych. Hodowla zwierząt i uprawa rolnictwa jest nam znana krócej niż 10 tysięcy lat. Zastanówmy sie więc, jak niewielki wpływ na funkcjonowanie naszego układu pokarmowego ma 10 tys lat przy milionach lat ewolucji człowieka. Czy w ciagu tak relatywnie krótkie okresu czasu, zdążyliśmy przyzwyczaić nasz organizm do czerpania większości energii ze zbóż?

Charakterystyka Paleodiety

Łowcy- zbieracze jedli świeże i nieprzetworzone produkty, oraz cechowali się wysoką aktywnością fizyczna. Ponadto stres dotyczący naszych przodków był krótkotrwały, związany z polowaniami, a nie jak w dzisiejszych czasach przewlekły, stale utrzymujący się na wysokim poziomie.

Produkty dozwolone:

• Mięso

• Ryby i owoce morza

• Oleje

• Orzechy i ziarna

• Warzywa

• Owoce

• Jaja

Produkty zabronione:

• Mleko i produkty mleczne

• Zboża i produkty zbożowe

• Rośliny strączkowe

• Pokarmy zawierajace drożdże

• Alkohol

• Słodycze

Udział makroskladnikow w Paleodiecie

Węglowodany-stanowiły podobnie jak dzisiaj ok 45-50% dziennej puli energii. Warto jednak zauważyć, że ich zródło w okresie paleolitu różniło się diametralnie od dzisiejszego. Głównie były to warzywa i owoce oraz niewielka część z ziaren, natomiast nie występowały wtedy produkty mączne (6).

Tłuszcze- stanowiły 20-25%, z czego nasycone kwasy tłuszczowe około 6% (6). Ogólne spożycie było więc zbliżone do zalecanego przez IŻŻ, jednak spożycie kwasów tłuszczowych nasyconych było zdecydowanie niższe, niż to, które obserwujemy na co dzień.

Białko-pokrywało około 30% dziennego zapotrzebowania na energię (6). Jest to ponad dwukrotnie wyższy wynik od zalecanego przez rożne instytuty związane z żywieniem człowieka zdrowego i chorego, które wynoszą 10-14%.

Błonnik-był spożywany w ilości okolo 100 g/dzień, co w porównaniu do  ludzi kultury zachodniej spożywających w dzisiejszych czasach ok 20 g/dzień, wydaję się ilością niewyobrażalną. Zalecane dzienne spożycie wynosi 20-30 g/dzień. Warto zwrócić uwagę, że w populacji łowiecko-zbierackiej źrodłem błonnika były głownie owoce, warzywa czy orzechy, natomiast w dzisiejszych czasach są to produkty zbożowe, które nie wchodziły w skład diety w okresie paleolitu.

Najczęstsze argumenty przeciw Paleodiecie

1. Społeczność łowiecko-zbieracka nie dożywała wieku, w którym osoby mogłyby zapadać na choroby serca czy nowotwory

Warto zauważyć, ze średnia długość wieku zaniżana była w ówczesnych czasach w wyniku śmierci osobników stosunkowo młodych, którzy ginęli nie z powodu chorób, ale w wyniku śmierci w trakcie polowań, czy na skutek ukąszeń rożnych owadów lub infekcji. Kolejna kwestia to śmiertelność noworodków, która była na wysokim poziomie.

2. Nie znamy składu diety naszych przodków.

Dzięki archeologii możemy z dużą dokładnością określić co jedli ludzie w okresie paleolitu. Ponadto nawet bez badań, na podstawie znajomosci ówczesnej epoki bardzo pobieżnie możemy stwierdzić czego nasi przodkowie nie jedli. Wszystkim wiadome jest to, ze nie było wtedy fabryk produkujących żywność, ludzie nie wiedzieli co to spulchniacze, związki konserwujące czy emulgatory. Potraficie sobie wyobrazić życie bez cukru? Nie? No właśnie, a zastanawialiście się kiedyś skąd wziął się cukier? To tylko kilka z wielu przykładów.

Czy Paleodieta wykazuje właściwości prozdrowotne?

Jak pokazują badania współcześni łowcy-zbieracze charakteryzują sie ponad dwukrotnie niższym poziomem tkanki tłuszczowej(1) oraz wyższym masy miesniowej(2) od populacji zachodnich. Ponadto liczne badania naukowe wykazują poprawę tolerancji glukozy(3), obniżenie poziomu cholesterolu (4,5) przy stosowaniu zasad Paleodiety. Znacznie różni sie również spożycie składników mineralnych oraz witamin, na niekorzyść diety współczesnej, co związane jest z mniejsza gęstością odżywczą współczesnych pokarmów. Paleodieta jest rownież wolna od glutenu oraz laktozy, czyli dwóch składników, z tolerancją których sporo ludzi ma problemy.

Gdyby ktoś chciał zagłębić sie w ten temat polecam książki:

• “Dieta dla aktywnych”- L. Cordain, J. Friel

• “Paleodieta”- L. Cordain

• “Paleodieta”- R. Wolf

Literatura:

1. Eaton S.B., Konner M., Shostak M.: ,Stone Agers in the fast lane: chronic degenerative diseases in evolutionary perspective.

2. Eaton S.B.,Eaton S.B.: An evolutionary perspective on human physical activity: implications for health.

3. Lindeberg S., Jönsson T., Granfeldt Y., Borgstrand E., Soffman J., Sjöström K., Ahrén B.: A Palaeolithic diet improves glucose tolerance more than a Mediterranean- like diet in individuals with ischaemic heart disease.

4. Jönsson T., Granfeldt Y., Ahrén B., Branell U.C., Pålson G., Hansson A., Söderström M., Lindeberg S.: Beneficial effects of a Paleolithic diet on cardiovascular risk factor in type 2 diabetes: a randomized cross-over pilot study.

5. Frassetto L.A., Schloetter M., Mietus- Synder M., Morris R.C. Jr., Sebastian A.: Metabolic and physiologic impro- vements from consuming a paleolithic, hunter-gatherer type diet.

6. SB Eaton, SB Eaton III and MJ Konner: Paleolithic nutrition revisited: A twelve-year retrospective on its nature and implications.