Strategie zapobiegania chorób wśród sportowców

Częstotliwość występowania chorób wśród elitarnych sportowców została przebadana podczas międzynarodowych zawodów najwyższej rangi m.in. na Zimowych i Letnich Igrzyskach Olimpijskich oraz Paraolimpijskich. Okresy choroby zaobserwowano u 6-17% sportowców. Stany chorobowe były bardziej powszechne wśród kobiet niż u mężczyzn. W trakcie badania zaobserwowano również, iż częstotliwość występowania chorób jest większa w trakcie zimowych zawodów oraz wśród sportowców biorących udział w zawodach Paraolimpijskich.

Najwięcej sportowców (40-60%) skarżyło się na problemy z układem oddechowym. Powszechnymi objawami były bóle gardła, głowy, znużenie, zatkany/zakatarzony nos oraz łzawiące oczy. Inne problemy dotykały układu pokarmowego (10-20%), skóry i tkanek podskórnych (10-15%) oraz układu moczowo-płciowego (5-10%). Najpowszechniejszym powodem chorób były infekcje – stanowiły ok. 75%. Dolegliwości rozwijały się również pod wpływem alergii oraz stanu zapalnego będącego efektem wdychania zimnego, suchego albo zanieczyszczonego powietrza.

Sportowcy powinni:

• Ograniczyć kontakt z chorymi osobami, dziećmi, zwierzętami,
• Unikać zatłoczonych miejsc, uściskania dłoni na powitanie,
• Nie kichać oraz nie kaszleć w dłonie,
• Regularnie myć dłonie w wodzie z mydłem szczególnie przed posiłkami, po kontakcie z krwią, wydzielinami, zwierzętami, miejscami publicznymi(w szczególności toalety),
• Używać jednorazowych ręczniczków,
• Używać kremów/pianek odstraszających insekty, płynów antybakteryjnych do rąk,
• Nie dzielić się z innymi osobami butelką z napojem, szklankami, ręcznikami, itd.,
• Spożywać napoje z zamkniętych butelek, unikać surowych warzyw, niedogotowanego mięsa; dokładnie myć i obierać owoce przed zjedzeniem,
• Zadbać o odpowiedni ubiór w trakcie treningów,
• Unikać nadmiernego spożywania alkoholu po wyczerpujących treningach,
• Przestrzegać zasad bezpiecznego seksu oraz stosować prezerwatywy.

Dużą rolę odgrywa również sztab medyczny, który w pierwszej kolejności powinien zadbać o odpowiednią edukację i wsparcie logistyczne zawodnika. Ważne, aby sztab przewidywał, identyfikował możliwe zagrożenia oraz wprowadzał środki prewencyjne. Zawodnicy w trakcie zawodów powinni być zakwaterowani w pojedynczych pokojach, szczególnie ci, którzy wykazują podatność na infekcję górnych dróg oddechowych. W przypadku zawodników podróżujących po całym świecie należy opracować metody redukujące ryzyko wystąpienia chorób wynikających np. ze zmiany strefy klimatycznej. Konieczna jest również stała kontrola listy szczepionek, które wymagane są do przyjęcia przez sportowców przed podróżą do innego państwa. Szczepionkę należy przyjąć odpowiednio wcześnie (5-7 tygodni), aby ograniczyć potencjalną możliwość wystąpienia efektów ubocznych w bezpośrednim czasie przed zawodami, bądź w ich trakcie.

Strategia żywieniowa

• Wprowadzenie zindywidualizowanego programu żywieniowego, aby uniknąć niedoborów,
• Podawanie węglowodanów w trakcie wysiłku(opcjonalnie) oraz podanie białka i węglowodanów po treningu,
• Monitorowanie poziomu witaminy D, zastosowanie suplementacji w razie potrzeby,
• W przypadku wystąpienia objawów przeziębienia stosowanie suplementacji cynkiem (>75mg, w postaci tabletek do ssania),
• Rozważenie wprowadzenia probiotyków do suplementacji.

Monitorowanie wczesnych objawów chorób, przetrenowania, przeciążenia

• Wprowadzenie systemów obserwacji trwających kontuzji/chorób,
• Sportowcy powinni być monitorowani pod kątem pojawiających się objawów choroby,
• Sportowcy powinni być monitorowani pod kątem pojawiających się symptomów przetrenowania i przeciążenia.

Podsumowanie

Choroby oraz kontuzje mogą przyczynić się do obniżenia zdolności wysiłkowych, przerwania treningów czy też opuszczenia ważnych zawodów sportowych. Mogą wpływać na różne organy, które są odpowiedzialne za wiele procesów zachodzących w organizmie, co finalnie może prowadzić do zaburzenia koordynacji, zmniejszenia siły mięśniowej, spadku zdolności tlenowych czy zmian w funkcjonowaniu metabolizmu.

Bibliografia:

1. Schwellnus M, Soligard T, Alonso JM, Bahr R, Clarsen B, Dijkstra P, Gabbett TJ,  Gleeson M, Hägglund M, Hutchinson MR, Van Rensburg CJ, Khan K, Meeusen R, Orchard JW, Pluim BM, Raftery M, Erdener U, Budgett R and Engebretsen L (2016) How much is too much? (Part 2) International Olympic Committee consensus statement on load in sport and risk of illness. British Journal of Sports Medicine 50(17):1043-1052.
2. Gleeson M (2016) Immunological aspects of sport nutrition. Immunology and Cell Biology 94:117–123.
3. Gleeson M and Walsh N (2012) The BASES Expert Statement on Exercise, Immunity and Infection. Journal of Sports Sciences 30(3):321-324
4. Torbjørn Soligard, Martin Schwellnus, Juan-Manuel Alonso, Roald Bahr, Ben Clarsen, H Paul Dijkstra, Tim Gabbett, Michael Gleeson, Martin Hägglund, Mark R Hutchinson, Christa Janse van Rensburg, Karim M Khan, Romain Meeusen, John W Orchard, Babette M Pluim, Martin Raftery, Richard Budgett, Lars Engebretsen. (2016) How much is too much? (Part 1) International Olympic Committee consensus statement on load in sport and risk of illness. Br J Sports Med 2016;50:1030-1041 doi:10.1136/bjsports-2016-096581